Waarom zorgzame buurten?

Omdat nabije zorg, in de breedste zin van het woord, vanuit een sterk sociaal én professioneel verstrengeld weefsel de toekomst is.

Nabije zorg: Zorg in de breedste zin van het woord. Van kleine burenhulp over zelf- en mantelzorg tot professionele zorg. Van zingeving over sociale participatie, samen-leven en (mentaal) welzijn tot biomedische gezondheid. ‘De buurt’* is daarbij een sterk uitgangspunt om over nabije zorg na te denken. Zorg die letterlijk en figuurlijk op maat gesneden is van personen, gezinnen, buurten, …

• Wat ‘de buurt’ is, verschilt per perspectief. Waar beleidsmakers en professionals graag geografisch en ruim afbakenen, is de buurt in de subjectieve beleving van bewoners vaak kleiner – en eerder een sociaal netwerk dan iets ruimtelijk. Vergelijk de gebiedsafbakeningen van je lokale overheid met je eigen aanvoelen wat je buurt is (en hoe dat veranderde doorheen de tijd). Op deze website werken we met punten op een kaart, die allerhande initiatieven weergeven, zonder geografische afbakening, om die verscheidenheid niet te beknotten.

Een sterk sociaal weefsel: Veel mensen zijn op zoek naar verbinding. In buurten kunnen buurtbewoners* elkaar herontdekken vanuit verstrengelde belangen. Die belangen kunnen reiken van de fysieke en sociale leefomgeving over zorgzaamheid tot hele specifieke issues. Zo ontstaan nu al allerlei bureninitiatieven**.

• *Ook ‘buurtbewoners’ begrijpen we ruim. Het gaat om alle inwoners, lokale ondernemingen, verenigingen, … die gevestigd of actief zijn in de buurt en er dus aan ‘bijdragen’. Momenteel richt de website zich sterk op inwoners wanneer het over buurtbewoners gaat. In de toekomst hopen we de unieke perspectieven en mogelijke bijdrages van o.a. lokale ondernemingen en verenigingen verder toe te voegen.

• **Met deze insteek zien we zorgzame buurten expliciet ruimer dan louter ‘beleidsinstrument’. Zowel beleids-, professionele als burgerinitiatieven zijn of dragen bij aan zorgzame buurten. Die willen we allemaal meenemen in de Hospiscore, met erkenning van hun eigenheid.

Een sterk professioneel weefsel: Veel zorg- en welzijnsactoren zijn op zoek naar een toekomstbestendig, positief zorgmodel*. Zo’n zorgmodel is o.a. holistisch, waardeert, activeert en ondersteunt informele zorg**, en integreert het bestaande intersectorale aanbod op het meest geschikte niveau***.

• *Toekomstbestendig alludeert op de uitdagingen waar de zorg voor staat. De combinatie van o.a. vergrijzing en personeelsschaarste zet het huidige model danig onder druk. ‘Focussen op kerntaken’ is een vaak gehoorde respons op de crisis, maar terugplooien leidt tot verdere versnippering alsook ineffectiviteit en inefficiëntie in het beantwoorden van zorgvragen en -noden. Daarom kiezen we met de Hospiscore voor transformatie: holistisch, verbonden met informele zorg en intersectoraal.

• **Het waarderen, activeren en ondersteunen van informele zorg past in de vermaatschappelijking van zorg. Zorg is soms ge-over-professionaliseerd geworden. Personen met noden, gezinnen en buurten empoweren om meteen of op termijn zelf noden te kunnen beantwoorden is duurzamer dan ‘oplossen voor’. Daarnaast wordt die vermaatschappelijking vaak ook als noodzaak gezien omwille van de schaarste in de professionele zorg. We moeten er weliswaar over waken dat het om een positieve keuze voor vermaatschappelijking gaat, waar wenselijk en mogelijk, en niet om een besparing om noodzakelijke professionele diensten.

• ***Moet plots elke zorg- en welzijnsactor zijn activiteiten op buurtschaal gaan organiseren? Nee, veel zorg staat intrinsiek op zich en/of kan om allerlei redenen niet op die schaal. Elke actor moet zich de vraag stellen hoe nabij hun zorg idealiter is, de mate van verbondenheid met zorg door andere actoren, en hoe die mate van nabijheid en verbondenheid gerealiseerd kunnen worden. Kunnen afdelingen, teams, wooneenheden, rondes, outreach, … op buurtniveau georganiseerd met ‘verbonden’ actoren worden wanneer dat het ideaal is, of niet? Zo nee, hoe realiseren we toch zoveel mogelijk samenwerking alsook aandacht voor en verbinding met ‘de buurt’?

Een verstrengeld weefsel: Het ‘sociale weefsel’ en het ‘professionele weefsel’ moeten in dialoog gaan met elkaar om zich samen heruit te vinden voor nabije zorg*. Anders riskeren ze apart van elkaar goedbedoelende initiatieven op te zetten, vanuit bestaande paradigma’s en logica’s, en zodoende de bal mis te slaan. Hoe die verstrengeling concreet eruit moet zien, verschilt van buurt tot buurt. Met deze website hopen we de dialoog te inspireren en stimuleren**.

• * Vandaag lijken het sociaal en professioneel weefsel wel twee verschillende werelden, die zich apart ontwikkelen. In vroegere tijden zorg iets alledaags was, dat binnen families opgenomen werd en waar weinig professionals aan te pas kwamen. De voorbije twee eeuwen kenmerkten de zich door een proces van ‘functionele differentiatie’: voorheen verstrengelde maatschappelijke domeinen (onderwijs, zorg, samen-leven, werk, politiek, …) gingen steeds meer op zichzelf staan. Elk (sub)domein ontwikkelde zijn eigen logica en taal.

Binnen het sociale domein differentieerden het kerngezin en de uitgebreidere familie zich van elkaar, waarbij het meer intensieve zorgen voor steeds meer bij het kerngezin kwam te liggen. Binnen het zorgdomein differentieerden allerlei (sub)sectoren en -disciplines zich vanuit kennisontwikkeling en specialisatiedrang. De achterliggende idee is dat specialisatie efficiënter maakt, maar intrinsiek heeft dat geleid dat hoge afstemmingskosten wanneer cross-specialisaties samengewerkt moet worden.

Zowel binnen als tussen de sociale en professionele weefsels zijn er dus kloven ontstaan die nabije zorg bemoeilijken. Die kloven, de paradigma’s en logica’s waaruit ze ontstaan zijn, in vraag stellen, is noodzakelijk om de weefsels te transformeren – terug te verstrengelen, verweven met elkaar.

De toekomst: De toekomst begint bij verbeelding. Dromen van wat nog niet is, ondenkbaar of radicaal geacht wordt, is nodig voor transformatieve verandering. Transformatieve verandering is: verandering die niet zomaar toevoegt aan het bestaande, maar vertrekt uit een fundamenteel ander toekomstbeeld en logica. Vanuit dat toekomstbeeld – zorgzame buurten als zwaartepunt van nabije zorg – ontwikkelden we onze logica en deze website, om dromen naar daden te vertalen.

Hoe die logica er net uitziet? Hierboven beschrijven we het al deels. In ‘Hoe?’ lichten we onze concrete aanpak toe.

Hoe?

Ons toekomstbeeld van de Hospiscore is dat het een maat wordt voor de capaciteit van een om een bepaalde ondersteuning of zorg te absorberen.

Lukt het een buurt om de nood aan fijne sociale interactie te vervullen? Kunnen buren bij elkaar terecht voor kleine en/of grote zaken?

We geloven dat het sociale en professionele weefsel in buurten zich verder kan ontwikkelen om nabije zorg te realiseren.

In onderzoek rond De Boomgaard (zie ‘Ontstaan Hospiscore’) en verschillende andere zorgzame buurten merkten we een verscheidenheid aan initiatieven qua doelen, drijvende actoren en schaalgrootte.

Daarom maken we hier het onderscheid tussen warme, behulpzame en zorgzame buurten.

• In warme buurten zijn veel/de meeste buren vriendelijk voor elkaar, worden sociale activiteiten zoals een buurtbarbecue georganiseerd.
• In behulpzame buurten kunnen veel/de meeste buren bij elkaar terecht voor kleine burenhulp zoals een ei lenen, eens helpen met de computer, de brievenbus legen bij vakantie, ...
• In zorgzame buurten kunnen veel/de meeste buren bij elkaar terecht in moeilijke situaties zoals bij ziekte of rouw.

In realiteit zal elke buurt een mengvorm zijn van warmte, behulpzaamheid en zorgzaamheid. Hoeveel buren warm, behulpzaam en/of zorgzaam zijn, nemen we als graadmeter voor de kwalitatieve inschatting van de Hospiscore.

Op basis van de huidige Hospiscore van een buurt willen we je mogelijkheden voorschotelen om met de buurt aan de slag te gaan, naargelang je eigen of gezamenlijke doelen, mogelijkheden en perspectief (buurtbewoner/professional/beleidsmaker).

Zo maken we de dialoog over en de stappen naar een zorgzame buurt concreter.

Ontdek het voor je eigen buurt!

Meer weten over de berekening? Klik hier.